Wisselwerking tussen complementaire en reguliere therapieen

Patienten met een chronische aandoening die niet voldoende verlichting ervaren van de therapieen die de Westerse geneeskunde te bieden heeft, gaan vaak surfen en shoppen op het internet. De aloude en veel gehoorde slogan "Baat het niet, dan schaadt het niet" is het motto om dan van alles uit te proberen. Maar al te vaak wordt er niet stil gestaan bij het feit dat bepaalde complementaire of alternatieve therapieen wel degelijk kunnen schaden bij overdosering of door interacties met reguliere medicijnen.

Biologisch actieve stoffen, zoals kruiden en supplementen kunnen een regulier medicijn versterken in de werking of juist de effectiviteit verminderen. En ook bijwerkingen van reguliere medicijnen kunnen worden beinvloed. Moleculen uit kruiden kunnen bijvoorbeeld het medicijn sneller of langzamer doen afbreken door aan te grijpen op een afbraaksysteem. Ook kunnen kruiden of supplementen net andere receptoren beinvloeden, zodat er een versterking of juist verzakking van het effect ontstaat. Zeker bij patienten met kanker is het van groot belang om te weten of een chemotherapie ondersteund wordt of juist tegengewerkt wordt. Op de website van het Memorial Sloan-Kettering Cancer Center kan nagegaan worden welke interacties bepaalde kruiden hebben.

(Negatieve) interacties met reguliere medicijnen

Het zelf aandokteren met kruidenpreparaten kan drastische gevolgen hebben. Een illustratief voorbeeld: een studente voelt zich de laatste tijd wat neerslachtig, maar wil niet direct naar de huisarts stappen om daar haar droevigheid te spuien. Zij besluit Sint Jan’s kruid te gebruiken. Dit kruid blijkt namelijk net zo goed te werken als een anti-depressivum. Naar de huisarts kan altijd nog als het niet werkt, denkt ze. Dus op naar de drogist om dit preparaat te kopen. Na een paar weken dit preparaat geslikt te hebben, besluit ze om haar vriend weer eens op te zoeken, want die heeft zij in haar sombere buien links laten liggen. Na een leuke nacht, en een maand verder, wordt ze maar niet ongesteld. Wat gek, ze slikt toch trouw iedere dag de pil? De zwangerschapstest blijkt positief! Moet ze nu blij, angstig of boos zijn? Dit was in ieder geval niet gepland. Wat ze zich niet heeft gerealiseerd is dat Sint Jan’s kruid een effect heeft op leverenzymen die ook de pil afbreken (verhoging van de activiteit van CYP3P4). Sint Jan’s kruid is er hierdoor de oorzaak van dat de anti-conceptiepil niet meer goed werkt.[1][2] En Sint Jan’s kruid vermindert de bloedconcentratie niet alleen van de orale anti-conceptie, maar ook van meer medicijnen zoals alprazolam, amitriptyline, atorvastatine, chlorzoxazone, debrisoquine, digoxin, erythromycin, fexofenadine, gliclazide, imatinib, indinavir, irinotecan, ivabradine, mephenytoine, methadon, midazolam, nifedipine, omeprazol, quazepam, simvastatine, tacrolimus, talinolol, verapamil, voriconazol en warfarine.[3]

Van meer dan honderd kruiden en supplementen is bekend dat deze stoffen interacties hebben met reguliere synthetische medicatie. Ook dagelijkse voedingsmiddelen zoals grapefruitsap, kunnen interacties hebben met medicijnen, door remming van het CYP3P4 enzym.[4] Deze zelfde remming heeft ook rode wijn, maar witte wijn niet.[5] De stof reservatrol in rode wijn is waarschijnlijk de veroorzaker van de remming van dit enzym.[6][7] Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat andere kruiden die in de keuken gebruikt worden ook dit enzym remmen, zoals peper, kruidnagel, curcuma, gember, tijm en salie.[8] Dus een maaltijd rijk aan deze kruiden met een goed glas rode wijn kan zorgen voor een verhoogde concentratie van medicijnen die via dit enzym worden afgebroken. Of knoflook dat de bloedingstijd extra verlengt bij het gebruik van warfarine.[9] Vooral oudere patienten, of patienten met een lever- of nierziekte kunnen hier aanmerkelijke problemen van ondervinden. Het is dus zaak om bij elk medicijn, kruid of supplement na te gaan of er interacties zijn.

Naast het belangrijke leverenzym CYP3P4 dat vele stoffen afbreekt, blijkt P-glycoproteine ook een belangrijke rol te spelen in de uitscheiding van schadelijke stoffen. Dit molecuul is een transporter die (mogelijk) schadelijke stoffen en medicijnen uitscheidt in gal, urine en de darm. De interacties van stoffen met dit molecuul worden in het volgende review opgesomd.[10]

Positieve interacties met reguliere medicijnen

Met de kennis dat kruiden daadwerkelijk biologische effecten hebben op het lichaam, is natuurlijk de volgende interessante vraag of kruiden en reguliere geneesmiddelen elkaar niet positief kunnen beinvloeden. Inderdaad blijkt dat bepaalde combinaties positieve effecten hebben. Bijvoorbeeld het veel gebruikte kruid in de traditionele Chinese geneekunde Sho-saiko-to (Xiao-Chai-Hu-Tang) dat de opname van het bloedsuikerverlagende medicijn Tolbutamide versnelt en daarmee een extra bloedsuikerverlagend effect kan veroorzaken.[11] Naast enkelvoudige kruidenpreparaten blijken de combinaties die de Chinese geneeskundigen hebben geformuleerd sterker te werken.[12] Nieuwe combinaties zullen in de toekomst nog moeten worden geexploreerd. Een voorbeeld is laag gedoseerde naltrexon dat het effect van acupunctuur kan versterken.[13] Er is echter nog weinig onderzoek naar de positieve effecten van de combinatie van reguliere medicijnen en supplementen en/of kruiden.

Positieve interacties met operaties

Zeker in de plastische chirurgie is het noodzakelijk om kennis te hebben van de mogelijke interacties van kruiden met medicijnen. Bepaalde kruidenextracten kunnen de genezing ondersteunen.[14] Zoals Bromeline (een molecuul in ananasextract) dat de genezing van wonden bevordert en het verdwijnen van blauwe plekken bespoedigt.[15][16]

Positieve wisselwerking met andere therapieen

Het gebruik van complementaire therapieen kan ervoor zorgen dat minder medicatie gebruikt hoeft te worden. Hiernaar is veel onderzoek gedaan. Het behandelen van patienten met ooracupunctuur voor en tijdens een heupoperatie zorgde ervoor dat de patienten 15% minder fentanyl nodig hadden.[17] Voorts dat acupunctuur er juist voor zorgt dat er geen medicatie gebruikt hoeft te worden om migraine te voorkomen, aangezien acupunctuur even effectief werkt als deze profylactica.[18] Zo zijn er heel veel verschillende technieken die ervoor kunnen zorgen dat minder medicatie gebruikt hoeft te worden, of dat juist wanneer medicatie niet voldoende werkt er nog een mogelijkheid is om de klachten te doen verminderen. Vooral bij ernstig zieke kinderen of ouderen, die al veel medicatie krijgen is kan een complementaire therapie een uitkomst betekenen. Zoals bij kinderen met kanker die met hypnotherapie hun angst en pijn kunnen verminderen.[19] Het voordeel van veel complementaire therapieen is dat ze vaak zeer veilig zijn en dus goed inzetbaar bij fragiele en jonge patienten. Bij kruiden en supplementen moet wel meer aandacht geschonken worden aan de vraag of deze therapieen geen interacties hebben met de medicatie die de patienten gebruiken, of dat deze preparaten een te grote belasting vormen voor het lichaam (bijvoorbeeld bij een leverziekte als een kruid door een leverenzym wordt afgebroken).

Op deze website is veel te vinden over effectieve complementaire therapieen.

Conclusie

 De slogan "baat het niet dan schaadt het niet" gaat juist vaak niet op bij het gebruik van complementaire therapieen. Raadpleeg daarom altijd uw  behandelend arts aangaande mogelijke interacties.