Stammenoorlog in ziekenhuizen

Ziekenhuizen zijn aparte biotopen. Met verschillende stammen en verschillende gedragingen binnen die stammen. En met weinig samenwerking en soms ronduit oorlog. Gewoon stammenstrijd. We zijn uiteindelijk simpele apen met een te groot cerebrum. Dat geeft een spanning die zich in een ziekenhuis vertaalt naar oorlog tussen de stammen. Dat moet veranderen, vindt de hoogleraar chirurgie Heineman te Groningen. Hij zegt letterlijk in Medisch Contact van de eerste week van april 2010:  In ziekenhuizen bestaat vaak een tribale structuur die samenwerking in de weg staat. En hij zegt meer: de ego's van de leden van die stammen voeden de oorlog en staan constructieve samenwerking in de weg.

De hoogleraar is in het buitenland een collega tegengekomen die onderzoek deed naar de diverse subculturen, stammen, in de zorg. Die onderzoeker onderscheidt daarbij vijf “stammen” in ziekenhuizen: 

1. dokters, 
2. verpleegkundigen, 
3. artsen-managers, 
4. verpleegkundigen-managers en 
5. leken-managers. 

Er zijn grote verschillen tussen het gedrag in die stammen, aldus de hooggeleerde Heineman en hij zegt daarover:

‘Dokters zijn gemiddeld genomen erg individualistisch ingesteld en worden liever niet gestoord met vragen over doelmatigheid en transparantie. Verpleegkundigen zitten in het andere uiterste. Ze werken bij voorkeur in een team, al hebben ze evenmin oog voor doelmatigheid. Leken-managers focussen vooral op doelmatigheid, maar vanuit een individualistische instelling. De artsen en verpleegkundigen met managementtaken zweven ertussenin.’

De hoogleraar geeft aan dat het ego van de specialisten en de leden van de andere stammen vaak de dwarszittende factor is, en hij noemt dat een egosysteem:

 ‘Ik noem dat een egosysteem. Persoonlijke doelstellingen en persoonlijk succes zijn belangrijker dan het collectieve goed. Maar in de moderne zorg voldoet deze benadering niet meer.’

Ook haalt de hoogleraar uit tegen de algemeen als problematisch ervaren DBC’s:

‘Bij veel medisch specialisten ontbreekt het besef dat een ziekenhuis een nutsbedrijf is, een bedrijf dat een maatschappelijk goed produceert. We leven met een systeem dat DBC’s declarerende artsen met inkomsten beloont en artsen die opleiden, straft met vertraging en verlies van inkomsten.’  

Nederland heeft nooit een klinisch werkzaam hoogleraar specialist gehad die zo duidelijk de vinger op de wonde plek legde: op de werking van ons ego in een tribale samenleving. Oftewel de  ‘ikke, ikke en de rest kan stikke en onze stam is de sterkste’ cultuur. Helderheid van zien noemen we dat! Post tenebra lux.