KNMG over niet-regulier: toelichting

De voorzitter en secretaris van IOCOB spraken recentelijk in de Domus Medica met de directeuren van de KNMG, Dr. Peter Holland en Dr. Lode Wigersma. Onderwerp waren uiteraard de complementaire behandelwijzen in Nederland in relatie tot het standpunt van de KNMG. Mede naar aanleiding van dit gesprek ontvingen we van de KNMG heden de volgende toelichting, die geschreven is om op de IOCOB website verder duidelijkheid te scheppen.

Het KNMG standpunt inzake niet-reguliere behandelwijzen: oog voor geneeskunde èn geneeskunst

De KNMG heeft begin april 2008 een nieuw standpunt “De artsen niet-reguliere behandelwijzen” uitgebracht. Hiermee biedt de KNMG artsen een houvast om hun professionele verantwoordelijkheid bij het toepassen van diagnostiek en behandelwijzen te kunnen waarmaken.

In de commentaren die de KNMG heeft ontvangen zijn drie stromingen te onderscheiden. Het leeuwendeel van de reacties was positief. Sommigen hadden er op gehoopt dat de KNMG verder zou gaan en niet-reguliere behandelwijzen zou verbieden. Anderen zien in het KNMG standpunt een ernstige restrictie van de keuzevrijheid van patiënten en een ontkenning van de realiteit dat niet-reguliere behandelwijzen onderdeel van de gezondheidszorg uitmaken.

De KNMG kan geen behandelwijzen verbieden, noch behandelaars in de ban doen. Ook kan de KNMG geen realiteit ontkennen, en dat willen we ook helemaal niet. Wat de KNMG wil is duidelijkheid scheppen voor artsen. Het signaal dat wij met de gedragsregel afgeven is het volgende:

• artsen houden zich aan de professionele standaard;
• patiënten hebben er recht op om door hun arts goed en volledig te worden geïnformeerd over de aard, betrouwbaarheid en (neven)effecten van diagnostiek en behandelingen, welke dat ook zijn;
• de arts moet schade door het toepassen, of juist het (ten onrechte) afbreken of uitstellen, van diagnostiek en behandeling zoveel mogelijk voorkómen;
• artsen moeten patiënten geen valse hoop op genezing geven;
• patiënten hebben van de arts niet alleen diagnostiek en behandeling nodig (“geneeskunde”) maar ook aandacht, troost, medeleven, kortom,“geneeskunst”.

Dat artsen zich in de uitoefening van hun vak moeten houden aan de daarvoor geldende principes behoeft geen betoog: lege artis diagnostiek en therapie, geen schade toebrengen en geen valse hoop bieden. We zijn immers artsen en dienen daarnaar te handelen. Magische handelingen zijn geen medische handelingen.

Maar wij artsen verrichten binnen dat algemeen geaccepteerde medische domein vaak handelingen die niet door bewijsvoering ondersteund worden en ook niet strikt medisch zijn, maar wel zinvol en professioneel.

Ruim de tijd uittrekken voor de patiënt, hem of haar aandacht geven, troosten, informeren naar het welzijn van familieleden en kinderen, herhalingsbezoeken, angst wegnemen, iemand op zijn gemak stellen: het effect zal nooit in dubbelblind onderzoek worden aangetoond, maar elk zinnig mens weet dat het goed is.

Misschien soms wel beter dan pillen. En laten we wel wezen: veel patiënten missen in de geneeskunde juist die aspecten, voelen zich in de vaak wat kille, kort aangebonden reguliere zorg onvoldoende geholpen of gehoord. Wellicht wenden velen zich mede daarom tot een niet-reguliere behandelaar. Maar ook die mag “aandacht” niet vervangen door onnutte of schadelijke behandelingen. Aanvullende, niet-schadelijke alternatieve middelen, na goede voorlichting van de patiënt en zonder deze valse hoop te geven, kunnen echter in dat kader weinig kwaad.

Wij moeten als artsen de medische interventies plegen die goed zijn, we mogen patiënten niet schaden en mogen hen in medisch opzicht niet te kort doen, maar we schieten wel te kort als we die andere, menselijke aspecten van de zorg uit het oog verliezen. En dat doen we helaas te vaak, en ook dat is onprofessioneel.

Commentaar van IOCOB

Het is allereerst verheugend dat de KNMG een open discussie geenszins uit de weg gaat, en graag haar positie en visie nog eens verduidelijkt met dit statement.

Het is voorts belangrijk om te zien dat de KNMG meent dat: "Aanvullende, niet-schadelijke alternatieve middelen, na goede voorlichting van de patiënt en zonder deze valse hoop te geven, kunnen echter in dat kader weinig kwaad."

Hier acht IOCOB het standpunt van de KNMG inzake de werkzaamheid van aanvullende middelen, welk standpunt duidelijk de sporen draagt van een moeizaam compromis, te zuinig. Er zijn namelijk veel aanvullende en niet schadelijke middelen en interventies binnen de CAM stromingen, de alternatieve en complementaire therapievormen, waarvan de effectiviteit wetenschappelijk bewezen is. En wat de veiligheid betreft : het leeuwendeel is veilig gebleken na een onderzoek van de Raad van Volksgezondheid en Zorg in 2005. 

De tweede belangrijke toevoeging van de KNMG is de volgende: "Maar wij artsen verrichten binnen dat algemeen geaccepteerde medische domein vaak handelingen die niet door bewijsvoering ondersteund worden en ook niet strikt medisch zijn, maar wel zinvol en professioneel." 

Dit is een belangrijke erkenning door de KNMG van het feit dat het vaak aangehaalde discussieargument als zou het verschil tussen regulier en niet regulier bestaan in het bewezen zijn versus het niet bewezen zijn, helemaal niet klopt.

 De laatste zin van de toelichting is bijzonder veelzeggend waar we dit korte commentaar mee willen afsluiten: "Wij moeten als artsen de medische interventies plegen die goed zijn, we mogen patiënten niet schaden en mogen hen in medisch opzicht niet te kort doen, maar we schieten wel te kort als we die andere, menselijke aspecten van de zorg uit het oog verliezen. En dat doen we helaas te vaak, en ook dat is onprofessioneel."